Cholesterol - czym jest, jaka rolę spełnia w organizmie, jak dbać o jego prawidłowe stężenie we krwi?

Co to jest cholesterol, jaką rolę pełni w organizmie, jak dbać o jego prawidłowe stężenie we krwi? Wahania stężenia cholesterolu we krwi powszechnie postrzegane są jako domena starszych ludzi. Coraz częściej jednak dochodzi do nich w organizmach młodszych osób.

Współczesna tendencja do złych nawyków żywieniowych oraz niski poziom aktywności fizycznej to prosta droga do zaburzeń metabolicznych. Zła kondycja organizmu często wynika także z zamiłowania do popularnych używek, głównie alkoholu oraz tytoniu.

Współistnienie niskiej świadomości żywieniowej, braku ruchu, a ponadto nałogów, jest stanem wysoce alarmującym. Poza złym samopoczuciem i zmęczeniem, w takim przypadku można być pewnym, iż stężenie cholesterolu znacznie przekracza dopuszczalne granice.

Czym jest cholesterol? Funkcje cholesterolu w ludzkim ciele. Jak jest rola cholesterolu w organizmie?

Cholesterol, pod względem chemicznym, jest lipidem z grupy steroidów. Jest niezbędny w przebiegu licznych procesów biochemicznych, zapewniających prawidłowe funkcjonowanie wszystkich narządów. Niewiele osób wie, iż cholesterol w głównej mierze (w przedziale od 60% do 80%, zależnie od organizmu) wytwarzany jest w komórkach wątroby, jelit oraz skóry. Jest to tak zwany cholesterol endogenny. Ten zaś, który dostarczany jest wraz z pokarmem określa się jako egzogenny. Główną rolą tej substancji jest udział w formowaniu błon komórek organizmu. Ponadto jest konieczna do syntezy witaminy D3 oraz licznych hormonów regulujących znaczące obszary funkcjonowania ludzkiego ciała. Cholesterol uczestniczy także w procesie przewodnictwa nerwowego.

W internecie, telewizji i literaturze można napotkać liczne doniesienia o tak zwanym "dobrym i złym cholesterolu". Bywa to dosyć mylące, gdyż nazwy te dotyczą dwóch frakcji kompleksu cząsteczkowego transportującego cholesterol - lipoproteiny, należącej do zupełnie innej niż lipidy grupy związków organicznych. Wyróżnia się lipoproteiny wysokiej gęstości (cholesterol HDL - "dobry cholesterol") oraz lipoproteiny niskiej gęstości (cholesterol LDL - "zły cholesterol"). Cholesterol HDL można obrazowo opisać jako "cholesterolowy odkurzacz". Dostarcza jego molekuły wątrobie, gdzie ulegają przemianom w pożyteczne substancje - hormony, witaminę D3, alkaloidy i kwasy żółciowe. Cholesterol LDL zaś pozbawia wątrobę cholesterolu, transportując go do innych obszarów ciała.

Dlaczego więc nadmiar cholesterolu jest tak niebezpieczny?

Organizm nie bez powodu produkuje lipoproteiny. Cholesterol nie rozpuszcza się we krwi, przez co dochodzi do gromadzenia się jego złogów na ścianach żył i tętnic. Stan ten nazywamy arteriosklerozą, czyli miażdżycą. Złogi te, zwane także blaszką miażdżycową, tamują przepływ krwi i osłabiają ściany naczyń krwionośnych. Organizmy niektórych osób wykazują tendencję do odkładania skupisk tej substancji w skórze, co widoczne jest jako charakterystyczne żółtawe guzki. Świadczy to zwykle o znacznym przekroczeniu bezpiecznego stężenia całkowitego cholesterolu we krwi.

Miażdżyca prowadzi do postępującego, trwałego upośledzenia kondycji układu krwionośnego, a zwłaszcza serca. Niezaopatrzone w wystarczającą ilość tlenu, ulega stopniowemu uszkodzeniu. Jego tkanki zaczyna pokrywać powłoka lipidowa, znacznie utrudniające pracę mięśnia sercowego, który w ostatnich stadiach niewydolności krążeniowo - oddechowej ulega zawałowi. Chorobie miażdżycowej towarzyszy wyraźne pogorszenie kondycji i częste stany niedotlenienia ("zadyszki"). Uszkodzeniu mogą ulegać także inne części ciała, które są zaopatrywane przez żyły o zwężonym przez blaszkę miażdżycową świetle. Szczególnie wrażliwym na deficyt tlenu narządem jest mózg. Gdy występuje ryzyko jego niedotlenienia, zalecany jest niezwłoczny zabieg oczyszczania zapchanych naczyń krwionośnych (najczęściej jest to tylko tętnica szyjna).

Czy niedobór cholesterolu także jest niebezpieczny?

W badaniu krwi, prawidłowy poziom cholesterolu zamyka się w zakresie 150 - 200 mg/dl (miligramów na decylitr). Gdy spadek stężenia wykracza poniżej 100 mg/dl, można zaobserwować zaburzenia natury psychicznej (depresja, niepokój), a także bezsenność oraz przemęczenie. Po dłuższym czasie dochodzą do tego zaburzenia pracy wątroby, tarczycy oraz przyswajania pokarmu. Postępujące awitaminozy, demineralizacja narządów i ogólne niedożywienie stopniowo wyniszczają organizm. Stan taki może być skutkiem ubocznym zażywania niektórych lekarstw lub wynikiem głodówki tudzież skrajnie ubogiej diety.

Jak uniknąć wahań stężenia cholesterolu we krwi?

Zarówno w przypadku niedoboru (hipocholesterolemii), jak i nadmiaru (hipercholesterolemii) sprawdza się:

• Zbilansowana dieta (oparta na piramidzie zdrowego żywienia),
• Regularna aktywność fizyczna (np. pływalnia, jogging lub siłownia),
• Niezakłócany sen (optymalna ilość wynosi 7,5 - 8 godzin),
• Spożywanie zalecanej ilości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).

Znaczący nadmiar cholesterolu wymaga zastosowania środków farmakologicznych z grupy statyn, które skutecznie ograniczają biosyntezę tego związku i zmniejszają blaszkę miażdżycową.

Zadowalające rezultaty można zaobserwować stosując ograniczenia spożywanych ilości pokarmów, takich jak masło, mięso czerwone, żółtka jaj i podroby. W wypadku niedoboru, włączenie tych samych pokarmów do diety powinno przywrócić optymalny poziom cholesterolu.

Profilaktyka obejmuje zastosowanie się do powyższych rad oraz regularne monitorowanie poziomów cholesterolu we krwi.