AB0, Rh, MNS - Grupy krwi - rodzaje, dziedziczenie

Grupy krwiGrupa krwi to potoczna nazwa zestawu antygenów, występujących na krwinkach czerwonych. Choć medycyna wyodrębniła do tej pory 35 różnych układów wspomnianych antygenów (AB0, Rh, MNS, Kell, P, Diego, itd.) to największe znaczenie w praktyce leczniczej mają AB0 i Rh.

Układ AB0 - grupa krwi A, B, AB, czy 0?

Grupę krwi zdefiniowaliśmy wcześniej jako charakterystyczny dla danego człowieka (wykształcający się mniej więcej w drugim roku życia) zestaw antygenów.

  • Grupa A, będzie charakteryzować się obecnością antygenów A,
  • Grupa B, będzie charakteryzować się obecnością antygenów B,
  • Grupa AB, będzie charakteryzować się obecnością antygenów A i B,
  • Grupa 0, będzie charakteryzować się brakiem obydwu antygenów.

O ile erytrocyty zawierają konkretny rodzaj antygenów, to wchodzące w skład krwi osocze zawiera przeciwciała przeciwne do nieobecnego antygenu.

W praktyce wygląda to następująco:

  • Grupa 0 - przeciwciała do antygenów A i B,
  • Grupa A - przeciwciała do antygenów B,
  • Grupa B - przeciwciała do antygenów A,
  • Grupa AB - brak jakichkolwiek przeciwciał.

Obecność przeciwciał ma szczególne znaczenie w procesie aglutynacji. Łączenie ze sobą krwi różnych grup, doprowadza do zlepiania się ze sobą poszczególnych krwinek, co w efekcie prowadzi do powstania zakrzepów i śmierci pacjenta.

Czynnik Rh

W celu dokładnego zdefiniowana konkretnej grupy krwi nie wystarczy określenie, czy posiada ona (bądź nie) antygen A, B, czy AB. Duże znaczenie ma tu również antygen D, który potocznie jest nazywany czynnikiem Rh. Nazwa ta wzięła się od łacińskiej nazwy małpy (Rhesus), u której po raz pierwszy został on wykryty. Jego obecność jest niezależna od grupy krwi, co jeszcze bardziej zwiększa liczbę możliwych konfiguracji tychże grup.

Przykładowo, brak antygenu D, będzie oznaczony jako Rh-. Z kolei jego obecność w krwi wyrazimy skrótem Rh+. Ma to ogromne znaczenie w kontekście przetaczania krwi a także, w tzw. konflikcie serologicznym, o którym poniżej.

Czym jest konflikt serologiczny?

Konflikt serologiczny powstaje, gdy dochodzi do poczęcia dziecka, którego ojciec posiada czynnik Rh+ a matka - Rh-. W takim przypadku, krew dziecka również posiada czynnik Rh+. W okresie płodowym, gdy nie dochodzi do kontaktu krwi dziecka z krwią matki, nie dochodzi do reakcji przeciwciał i antygenów. Problem pojawia się w momencie, gdy dochodzi do narodzin. Wtedy antygen D (RH+) przenika do krwiobiegu matki, odpowiadając za wzrost liczby przeciwciał anty Rh+.

W przypadku poczęcia drugiego dziecka, przeciwciała anty Rh+ przenikają przez łożysko, wprost do organizmu dziecka. Doprowadza to rzecz jasna do zniszczenia krwinek czerwonych płodu i w konsekwencji - do jego śmierci. Można tego uniknąć, poprzez podanie matce (zaraz po pierwszym porodzie) immunoglobuliny. Jest to substancja, która niszczy odpowiednio szybko antygeny Rh+, zanim zdążą one wywołać reakcję odpornościową organizmu.

Statystycznie, ryzyko wywołania konfliktu serologicznego jest stosunkowo niewielkie. Istotną rolę odgrywa tu procent populacji, który posiada krew o ujemnym Rh. Wynosi on zaledwie 15 procent (z czego 6% 0 Rh-, 6% A Rh-, 2% B Rh- i 1% AB Rh-).

Grupa krwi a jej przetaczanie

Poniżej przedstawiono zależności pomiędzy krwią pacjenta (pierwszy, pionowy rząd) a krwią przetaczaną (rząd poziomy). Oznaczenie plus (+) oznacza, że daną grupę krwi można przetoczyć pacjentowi. Z kolei oznaczenie minus (-) oznacza, że do transfuzji nie może dojść.

Grupy krwi0-0+B-B+A-A+AB-AB+
AB++
+
+
+
+
+
+
+

AB-
+
-
+
-
+
-
+
-
A+
+
+
-
-
+
+
-
-
A-
+
-
-
-
+
-
-
-
B+
+
+
+
+
-
-
-
-
B-
+
-
+
-
-
-
-
-
0+
+
+
-
-
-
-
-
-
0-
+
-
-
-
-
-
-
-

Zgodność grupy krwi

Dziedziczenie grup krwi

Zasada dziedziczenia grup krwi opiera się na prawach Mendla i podlega podobnym prawom, co dziedziczenie pozostałych cech osobistych. Podobnie jak w ich przypadku, ogromną rolę odgrywają tutaj geny dominujące i recesywne, które mają postać alleli (odmian genów).

Dziecko otrzymuje od swoich rodziców po jednym allelu. Jeśli rodzic posiada grupę krwi 0, oznacza to, że posiada dwa allele na tą grupę krwi. Ta sama zasada dotyczy grupy krwi AB, wtedy rodzic który ją posiada, ma dwa allele - jeden A i drugi B.

Nieco inne zasady występują w przypadku, gdy rodzic posiada allel odpowiedzialny za konkretną grupę krwi (np. A lub B) i allel recesywny (którym zawsze jest 0). W takim przypadku dziedziczenie jest jeszcze bardziej złożone (istnieje 25 procent szans, że dziecko takich rodziców będzie posiadało grupę krwi 0).

  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę A, a drugi grupę A to dziecko może mieć grupę krwi A lub 0.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę A, a drugi grupę 0 to dziecko będzie mieć grupę krwi A lub 0.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę A, a drugi grupę B to dziecko będzie mieć grupę krwi A, B, AB lub 0.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę A, a drugi grupę AB to dziecko będzie mieć grupę krwi A, B lub AB.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę B, a drugi grupę B to dziecko będzie mieć grupę krwi B lub 0.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę B, a drugi grupę 0 to dziecko będzie mieć grupę krwi B lub 0.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę B, a drugi grupę AB to dziecko będzie mieć grupę krwi B, A lub AB.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę AB, a drugi grupę 0 to dziecko będzie mieć grupę krwi A lub B.
  • Jeśli pierwszy rodzic posiada grupę AB, a drugi grupę AB to dziecko będzie mieć grupę krwi A, B lub AB.

Dziedziczenie grupy krwi

Dziedziczenie grupy krwi B lub 0

    Zasada dotycząca dziedziczenia czynników Rh jest podobna, jak w przypadku grup krwi. Różnica polega na tym, że istnieją tu wyłącznie dwie możliwości, Rh może być albo dodatnie, albo ujemne. Co więcej, dodatnie Rh zawsze jest cechą dominującą.

    • Jeśli pierwszy rodzic posiada Rh- a drugi Rh-, wtedy ich dziecko również będzie posiadało Rh-.
    • Jeśli pierwszy rodzic posiada Rh- a drugi Rh+, wtedy ich dziecko może być zarówno Rh+, jak i Rh-.
    • Jeśli pierwszy rodzic posiada Rh+ a drugi Rh+, wtedy ich dziecko może odziedziczyć grupę krwi Rh+ lub Rh-.

    Pochodzenie poszczególnych grup krwi

    Grupy krwi mają określone pochodzenie. Pojawienie się tych najczęściej spotykanych było zwykle uzależnione od zmian w obrębie ówczesnych społeczeństw.

      • Grupa 0 - jest to najstarsza grupa krwi. Szacuje się, że powstała około 40 tysięcy lat temu, gdy ludzka społeczność składała się ze zręcznych myśliwych. Dziś osoby posiadające tą grupę krwi charakteryzują się odpornym układem pokarmowym, który jednak jest wrażliwy na zmiany dietetyczne. Grupa 0 najczęściej występuje u osób o silnym, przywódczym charakterze.
      • Grupa A - ta grupa krwi pojawiła się około 20 tysięcy lat temu. Jej powstanie było uzależnione od zmiany trybu życia człowieka. Coraz częściej przestawał być on wędrownym myśliwym a stawał się rolnikiem i hodowcą zwierząt. U osób z tą grupą krwi układ odpornościowy jest stosunkowo silny i odporny na choroby, tak charakterystyczne dla dużych skupisk ludzkich.
      • Grupa B - jest to stosunkowo młoda grupa krwi. Według szacunków ma około 13 tysięcy lat. Osoby, które ją posiadają, zwykle charakteryzują się pełną tolerancją dla produktów mlecznych. Niestety ta grupa ma również swoje słabe strony. Należą do nich między innymi duże ilości wytwarzanego kortyzolu (w sytuacjach stresowych), które mogą doprowadzić do zaburzeń pracy układu pokarmowego.
      • Grupa AB - ta grupa krwi jest najmłodszą, wśród dotychczas powstałych. Szacuje się, że powstała około tysiąca lat temu. Osoby z tą grupą krwi posiadają słabą odporność. Starają się też minimalizować stres poprzez rozwój duchowy. Należą do grupy niezwykle sprawnych organizatorów.

        Badanie grupy krwi

        Informacja o posiadanej grupie krwi jest niezwykle istotna w kontekście jej przetaczania, przeszczepu narządów a także - konfliktu serologicznego. Informację tą można uzyskać na podstawie przeprowadzonego badania laboratoryjnego. Polega ono na pobraniu próbki krwi pacjenta (około 10 ml) a następnie badaniu jej reakcji na wprowadzoną surowicę wzorcową. Zawiera ona w sobie określone przeciwciała, które - w przypadku odpowiedniej grupy krwi - prowadzą do jej aglutynacji.

        • Grupa A - badanie oznacza ją, jeśli aglutynacja ma miejsce po połączeniu czerwonych krwinek pacjenta z surowicami anty-A.
        • Grupa B - badanie oznacza ją, jeśli aglutynacja ma miejsce po połączeniu czerwonych krwinek pacjenta z surowicami anty-B.
        • Grupa AB - badanie oznacza ją, jeśli aglutynacja w ogóle nie miała miejsca.
        • Grupa 0 - badanie oznacza ją, jeśli aglutynacja ma miejsce po połączeniu krwinek czerwonych pacjenta, z surowicami anty-A, jak i anty-B.

        Układ MNS

        MNS był drugim z kolei układem grup krwi. Został odkryty w 1927 r., siedem lat po odkryciu układu AB0 (1920r.). Antygeny M i N zostały zidentyfikowane jako pierwsze, później wyróżniono antygeny S i s. Obecnie w tej grupie krwi znanych jest 46 antygenów - antygeny M, N, S i s pozostają najczęstsze. Podobnie jak system Rh, system MNS ma niezwykłą różnorodność antygenową, ale jego warianty antygenów są rzadko spotykane w praktyce klinicznej - jest zatem na chwilę w praktyce medycznej rzadko stosowany.

        Podsumowując, wiedza obejmująca poszczególne grupy krwi jest bardzo istotna z punktu widzenia każdego człowieka. Jakiekolwiek braki na jej elementarnym poziomie, mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

        Komentarze

        Pola
        Miód-malina, dzięki! Wciąż mi mało wiedzy o tym, 'co tam we mnie'. Tutaj opis rzeczowy i przystępnie podany. Trzeba wierzyć, że uczelnie 'dojrzeją' do tego, aby nauka o krwi, to nie były wyłącznie zajęcia dla studentów hematologii. Pozdrawiam.
        http://www.vip-colors.com/