Borówka amerykańska - właściwości, kalorie, jak spożywać?
Bogactwo składników odżywczych, witamin i minerałów pozwala zaliczyć borówkę amerykańską do superfoods. To owoc, który z jednej strony wykazuje bardzo pozytywny wpływ na zdrowie i doskonale sprawdza się w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, z drugiej zaś świetnie smakuje.
Doceniają go nie tylko wegetarianie, ale także miłośnicy pysznych i zdrowych deserów. Borówka amerykańska to niezwykła roślina, wyjątkowo ceniona w ostatniej dekadzie. Warto jednak pamiętać, że o jej dobroczynnych właściwościach wiedzieli już przed wiekami rdzenni Amerykanie. Indianie wierzyli, że zesłał ją dobry duch, aby pomóc im przetrwać ciężki okres nieurodzaju. Przed wiekami, suszone owoce borówki amerykańskiej używano do konserwowania żywności. Z kolei napar z jagód stosowano przy chorobach gardła. Łagodzono nim również bóle porodowe.
Historia borówki amerykańskiej
Krzewy borówki amerykańskiej od stuleci porastały leśne obszary Ameryki Północnej. Do XIX wieku zbiory pochodzące z dziko rosnących roślin w zupełności wystarczały do pokrycia zapotrzebowania mieszkańców na granatowe, słodkie owoce. Wraz z rozwojem miast zaczęto się zastanawiać nad założeniem kontrolowanych upraw borówki amerykańskiej. Pierwsze tego typu próby prowadzone u schyłku stulecia spełzły jednak na niczym. Krzewy przeniesione z macierzystych terenów nie wydawały owoców i szybko zamierały. Przyczyną była nieodpowiednia gleba bogata w wapń, który nadawał jej zasadowy odczyn, podczas gdy borówka wymaga obecności mocno kwaśnego podłoża. Udomowienie borówki amerykańskiej udało się dopiero w 1909 roku za sprawą wybitnych botaników - Fredericka Coville’a oraz Elisabeth White. W Europie z kolei pierwszą plantację tej niezwykłej rośliny założono w 1923 roku w Holandii. Do Polski krzewy borówki trafiły w latach 70. XX wieku i od początku cieszyły się sporym zainteresowaniem nie tylko ze strony sadowników, ale także konsumentów.
Uprawa borówki amerykańskiej
Borówka amerykańska jest zaliczana do rodziny wrzosowatych. Jej ojczyzną, jak sama nazwa wskazuje, jest Ameryka Północna. Warto jednak pamiętać, że dziko rosnące krzewy przyozdobione granatowymi, soczystymi owocami można też spotkać w innych rejonach świata, między innymi w Japonii, Nowej Zelandii, Holandii czy Wielkiej Brytanii. W większości krajów, w tym także w Polsce, borówka amerykańska jest rośliną uprawną. Warto przy tym zaznaczyć, że to właśnie nasz kraj jest największym plantatorem rośliny w Europie. Co ciekawe, rośliny są długowieczne i mogą owocować nawet przez 25 lat.
Uprawa borówki amerykańskiej
Krzew występuje w ponad 450 odmianach. Jedną z najbardziej wartościowych jest bluecrop, charakteryzująca się dużymi, lekko spłaszczonymi owocami o soczystym i słodkim miąższu. Borówka amerykańska jest przy tym łatwa w uprawie. Roślina dobrze toleruje mrozy oraz przymrozki - również te, pojawiające się w okresie kwitnienia. Należy jej zapewnić jedynie odpowiednią glebę o kwaśnym odczynie. Jako krzew leśny, nie toleruje nawozów, zwłaszcza tych z dużą zawartością azotu, dzięki czemu większość owoców pochodzi z upraw ekologicznych.
Kwiaty borówki amerykańskiej
Kalorie i indeks glikemiczny
Owoce, chociaż dostarczają szereg substancji odżywczych są niskokaloryczne. Szacuje się, że w stu gramach produktu znajduje się niecałe 60 kalorii. 2,5 grama przypada na błonnik pokarmowy, reszta to cukry, woda oraz rozpuszczone w niej mikro- i makroelementy.
Jakie pierwiastki i związki chemiczne zawiera borówka amerykańska?
Zawartość tłuszczu w owocach borówki nie przekracza 1%. Można w nich za to znaleźć bardzo wysokie stężenie witamin z grupy B, a także witaminę A, K, E, oraz kwas askorbinowy. Owoce to także cenne źródło manganu, miedzi oraz antocyjanów zaliczanych do grupy przeciwutleniaczy. Borówka obfituje ponadto w wapń, magnez, fosfor, potas oraz żelazo. Wysokie stężenie kwasu foliowego sprawia, że jest zalecana kobietom w ciąży. Doskonale wspomaga organizm przyszłej mamy i świetnie oddziałuje na rozwój płodu. Należy jednak zaznaczyć, że owoce posiadają średni indeks glikemiczny osiągający wartość 55, przez co powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach przez cukrzyków.
Właściwości prozdrowotne
Wysoka zawartość antyoksydantów oraz mikroelementów sprawia, że borówka amerykańska doskonale sprawdza się w zapobieganiu chorób cywilizacyjnych.
Serce i układ krążenia
Niewielkie, granatowe owoce znakomicie wzmacniają serce i układ krwionośny, przeciwdziałając miażdżycy oraz zawałom. Obecność przeciwutleniaczy w owocach borówki amerykańskiej kilkukrotnie przewyższa ich stężenie w owocach pestkowych, cytrusach, a nawet w czerwonym winie. Dzięki temu jagody obniżają stężenie cholesterolu LDL, podwyższając jednocześnie poziom frakcji HDL. Co ważne, antyoksydanty walczą z wolnymi rodnikami, odpowiedzialnymi za mikrouszkodzenia śródbłonka żył oraz tętnic i związane z tym odkładanie się w nich blaszki miażdżycowej. Fitosterole z kolei uszczelniają naczynia krwionośne, sprawiając, że stają się one bardziej elastyczne. Warto także podkreślić, że potas oraz antocyjany obecne w owocach borówki amerykańskiej świetnie regulują ciśnienie krwi. Naukowcy z Uniwersytetu Harvarda oraz ośrodków badawczych z Wielkiej Brytanii dowiedli, że osoby spożywające raz w tygodniu porcję borówek amerykańskich, o 10% rzadziej zapadają na nadciśnienie.
W walce z niektórymi rodzajami nowotworów
Mówiąc o chorobach cywilizacyjnych, nie można zapominać o schorzeniach nowotworowych, tym bardziej, że borówka amerykańska jest owocem, który może być wykorzystywany w profilaktyce i leczeniu wspomagającym raka. Badania prowadzone niezależnie w wielu instytutach naukowych na świecie dowiodły, że zawarty w niej kwas elagowy zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworów płuc oraz przewodu pokarmowego, w tym także wątroby. Bogactwo kwasu foliowego to z kolei skuteczna broń w walce z rakiem macicy i jajników. Natomiast fitoestrogeny, których nie brakuje w owocach borówki, skutecznie hamują rozrost komórek nowotworowych hormonozależnych, zlokalizowanych w piersiach czy tarczycy.
Ochrona układu trawiennego
Borówka amerykańska wykazuje także bardzo pozytywny wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Obecne w jej owocach substancje o charakterze antyseptycznym skutecznie eliminują bakterie Escherichia coli powodujące zatrucia pokarmowe oraz biegunki. Sok z borówki jest w tym przypadku bardziej skuteczny niż powszechnie stosowane antybiotyki. Naukowcy przekonują, że jest w stanie uporać się nawet ze szczepami opornymi na terapię farmakologiczną. Jagody mogą też stać się pomocne w walce z chorobą wrzodową żołądka. Garbniki, uszczelniając śluzówkę przewodu pokarmowego przeciwdziałają powstawaniu nadżerek, prowadzących w efekcie do powstania wrzodów. Na uwagę zasługuje ponadto zawarty w owocach błonnik. To substancja wzmagająca perystaltykę jelit i warunkująca oczyszczanie organizmu z toksyn oraz związków powstałych w procesach metabolicznych. Warto też pamiętać o tym, że borówka amerykańska działa kompleksowo na problemy ze strony układu trawiennego. Może być stosowana zarówno przy biegunkach, jako środek zapierający, a także przy zaparciach w charakterze produktu ułatwiającego wypróżnianie.
Wątroba i układ moczowy
Chińscy i japońscy badacze udowodnili ponadto, że owoce borówki amerykańskiej pomagają przeciwdziałać marskości wątroby. Są szczególnie zalecane osobom cierpiącym na zapalenie wątroby typu C. Zawarte w nich związki chemiczne hamują replikację wirusa odpowiedzialnego za rozwój choroby i jednocześnie wzmacniają hepatocyty, czyli komórki budujące wątrobę. Warto także wspomnieć o tym, że kwas elagowy oraz fitoestrogeny zapobiegają wystąpieniu nowotworów wątroby. Owoce borówki amerykańskiej doskonale oczyszczają organizm z toksyn, odciążając w ten sposób wątrobę. Świetnie sprawdzają się w neutralizowaniu działania metali ciężkich oraz związków chemicznych pochodzących z leków czy produktów rozkładu alkoholu. Wspominając o usuwaniu szkodliwych związków z organizmu, należy zaznaczyć, że owoce borówki amerykańskiej wspomagają układ moczowy, dbając o prawidłową kondycję nerek oraz moczowodów. Są także niezastąpione przy infekcjach pęcherza moczowego. Podobnie jak jagody żurawiny, powodują, że bakterie odpowiedzialne za rozwój zapalenia nie przyklejają się do ścian pęcherza i są usuwane wraz z moczem.
Wzrok
Owoce borówki amerykańskiej to cenne źródło prowitaminy A, dbającej o dobrą kondycję wzroku. Jest to silny antyoksydant, który eliminuje wolne rodniki odpowiedzialne za uszkodzenie komórek narządu wzroku. Co ciekawe, witamina A oddziałuje też na fotoreceptory gałki ocznej, poprawiając w ten sposób widzenie po zmroku. Źródła historyczne donoszą, że w czasie II wojny światowej, jagody te spożywali brytyjscy żołnierze stacjonujący w Royal Air Force, aby poprawić ostrość widzenia w nocy. Prowadzone na przestrzeni lat badania naukowe dowiodły, że owoce borówki świetnie sprawdzają się w profilaktyce oraz leczeniu zaćmy i zwyrodnień plamki żółtej. Ekstrakt z ich soku można więc znaleźć w wielu preparatach do oczu. Spożywanie borówek amerykańskich zaleca się także osobom narażonym na znaczne obciążenie wzroku, w tym osobom wykonującym pracę przy komputerze czy kierowcom przemierzającym długie dystanse. Warto pamiętać także o tym, że sok z owoców borówki amerykańskiej usprawnia krążenie krwi w gałce ocznej, warunkując odpowiednie odżywienie i dotlenienie komórek.
Emocje, pamięć i koncentracja
Owoce borówki amerykańskiej sprzyjają ponadto dobrej kondycji układu nerwowego. Zawarte w niej cukry wyzwalają wydzielanie endorfin w mózgu, działając podobnie do czekolady. W ten sposób warunkują poprawę nastroju, przez co są zalecane osobom cierpiącym na stany depresyjne oraz lękowe. Rdzenni Amerykanie przed wiekami używali ich także w sytuacjach stresowych. Jagody borówki świetnie obniżają napięcie i pozwalają zrelaksować umysł po ciężkim dniu. Powinny więc po nie sięgać osoby w stanach wyczerpania psychicznego. Naukowcy z dwóch brytyjskich uczelni - University of Reading oraz Peninsula Medical School przekonują ponadto, że borówka amerykańska znakomicie poprawia pamięć i koncentrację. Wszystko za sprawą flawonoidów stabilizujących połączenia między neuronami i przyczyniających się do regeneracji komórek nerwowych. Warto także zaznaczyć, że związki chemiczne zawarte w owocach borówki usprawniają krążenie krwi w mózgu. Dlatego powinny po nie sięgać osoby w podeszłym wieku, które zauważą u siebie pierwsze objawy demencji.
Recepta na młodość
Owoce borówki amerykańskiej warunkują nie tylko sprawny umysł, ale także młody wygląd. Zawarte w nich przeciwutleniacze redukują stres oksydacyjny i zapobiegają starzeniu się komórek. Dzięki temu skóra jest elastyczna, jędrna i promienna. Zawarte w jagodach witaminy i mikroelementy warunkują też jej prawidłowe odżywienie oraz odpowiednie ukrwienie tkanek. Maseczka z borówki amerykańskiej znakomicie łagodzi przebarwienia powstałe na skórze. Związki chemiczne o charakterze antybakteryjnym pozwalają z kolei pozbyć się podrażnień oraz stanów zapalnych. Borówki amerykańskie zmieszane z sokiem z cytryny normalizują ponadto wytwarzanie sebum, zapobiegając łojotokowi i łagodząc objawy trądziku.
Borówka w kuchni - jak ją spożywać?
Spożywanie borówki amerykańskiej
Sięgając po owoce borówki amerykańskiej warto pamiętać o tym, że najwięcej substancji dobroczynnych dla zdrowia zawierają świeże jagody. Zaleca się mycie ich tuż przed spożyciem, tak aby wyeliminować ryzyko pleśni. Owoce przechowuje się zazwyczaj w lodówce nie dłużej niż 7 dni od zbioru. Borówka amerykańska jest ponadto odporna na działanie niskich temperatur. Mrożone owoce zachowują w ten sposób nie tylko walory smakowe, ale także wartości odżywcze.
Z kolei suszone jagody tracą około 20% witamin i mikroelementów. Zdecydowanie odradza się przetwarzanie jagód na dżemy, kompoty czy marmolady. Pod wpływem wysokich temperatur dochodzi bowiem do rozpadu cennych związków chemicznych. Należy przy tym zaznaczyć, że nie istnieją żadne ograniczenia odnośnie spożywania owoców borówki amerykańskiej. Mogą po nie sięgać również kobiety w ciąży, matki karmiące oraz dzieci. Zaleca się jedynie zachowanie ostrożności w przypadku diabetyków, ponieważ wyróżniają się sporą zawartością węglowodanów, dwukrotnie przekraczającą ilość cukrów, jaką można znaleźć w polskich jagodach leśnych.
