Chrom w organizmie - rola, źródła, niedobór, nadmiar

Chrom to powszechnie występujący w przyrodzie mikroelement, obecny w wodzie, powietrzu i żywności. Najczęściej występuje na trzecim i szóstym stopniu utlenienia, przy czym to ten pierwszy jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.

Źródła pozyskiwania chromu przez organizm

Chrom wchłaniany jest przez skórę, drogi pokarmowe oraz układ oddechowy. Szacowana pula chromu w organizmie to poniżej 6 mg. Zapotrzebowanie człowieka na chrom w polskich normach nie zostało ustalone, natomiast podaż uśredniona dla krajów europejskich, które określiły dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek, waha się od 30 - 100 mikrogramów. Taka ilość jest zazwyczaj bezproblemowo dostarczana z dietą, mimo bardzo niewielkiego stopnia wchłaniania w przewodzie pokarmowym (rzędu 3%). Brak jest także zaleceń dotyczących konieczności suplementowania chromu  w populacji ogólnej, są jednak wskazania do suplementacji u określonych grup osób, o szczególnym zapotrzebowaniu na ten pierwiastek:

• chorzy na cukrzycę
• uprawiający intensywnie sport lub ciężko pracujący fizycznie
• odchudzający się
• nadużywający alkoholu
• cierpiący na schorzenia nerek lub przewodu pokarmowego
• osoby na diecie wysokocukrowej

Najbogatsze źródła chromu to: skorupiaki, orzechy brazylijskie, drożdże, pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, kakao, jaja, sery, mięso czy łosoś. Dieta obfitująca w węglowodany proste, cynk i żelazo ogranicza przyswajanie chromu z pokarmów. Mimo to, nie należy rezygnować z produktów zawierających żelazo i cynk, gdyż ich niedobór będzie dużo bardziej przykry w konsekwencjach dla naszego organizmu, niż niedobór chromu. Glicyna, kwas askorbinowy (witamina C) oraz kwas asparaginowy - zwiększają przyswajanie chromu.

Funkcje biologiczne chromu w organizmie

Najistotniejszą funkcją chromu jest kontrola gospodarki węglowodanowej, szczególnie u osób cierpiących na cukrzycę typu II. Chrom wraz z cysteiną, glicyną i kwasem glutaminowym wchodzi w skład tzw. czynnika tolerancji glukozy GTF. Zwiększa on wrażliwość tkanek na działanie insuliny, co oznacza normalizację poziomu glukozy we krwi. Chrom, obniżając stężenie insuliny wymagane do unormowania poziomu glukozy, zapobiega rozwojowi cukrzycy typu II. Z kolei u osób już cierpiących na tą przewlekłą chorobę, chrom wspomaga kontrolę glikemii i minimalizuje powikłania cukrzycy, z których najistotniejsze to glikacja białek i peroksydacja lipidów. Chrom neutralizuje szkodliwy wpływ wolnych rodników, obniżając stężenie nadtlenku wodoru. Efektem takiego działania protekcyjnego jest spadek ryzyka takich powikłań jak uszkodzenie nerek, wzroku, nerwów obwodowych, a także choroby układu sercowo - naczyniowego.

Ponadto chrom wspomaga transport aminokwasów i kwasów tłuszczowych do komórek, regulując ich metabolizm. Stało się to pretekstem do włączenia chromu do puli suplementów odchudzających, jednak żadne naukowe badania nie potwierdziły pozytywnego wpływu chromu na kontrolę masy ciała. Chrom jednak ma właściwość, którą doceni każdym kto stara się utrzymać prawidłową masę ciała – hamuje apetyt na słodycze (co wynika ze wspomnianego zapobiegania wahaniom glukozy we krwi).

Inne role biologiczne chromu to normalizowanie poziomu cholesterolu, a tym samym zapobieganie miażdżycy i jej groźnym powikłaniom, a także korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, odpowiedni nastrój i kondycję psychiczną.

Niedobór chromu w organizmie

Z racji niezwykle niskich stężeń chromu w płynach ustrojowych, ocena stanu odżywienia chromem jest trudna. Najczęściej oznacza się poziom chromu w moczu i surowicy. Prawidłowe stężenie chromu we krwi to 0,05 mikromol/litr. Rzadziej poziom chromu badany jest w pocie, ślinie, włosach czy paznokciach. Niedobór chromu najczęściej spotykany jest u osób o zwiększonym zapotrzebowaniu na ten pierwiastek.

Symptomy niedobory chromu to:

• bóle głowy
• przewlekłe zmęczenie
• osłabienie
• drażliwość
• stany lękowe
• depresja
• mrowienie palców i obwodowe zaburzenia czucia
• wzrost poziomu cholesterolu i glukozy
• wzmożony apetyt na słodycze
• wypadanie włosów i łamliwość paznokci
• zaburzenia koordynacji ruchowej

Zatrucie chromem

Zatrucie chromem zdarza się rzadko i najczęściej jest konsekwencją nieprzemyślanej suplementacji. Szczególnie niebezpieczna jest forma chromu na szóstym stopniu utlenowania, syntetyzowana przez człowieka. Jak objawia się nadmiar chromu w organizmie? W zatruciu ostrym występują następujące symptomy:

• zapalenie żołądka i jelit z możliwymi owrzodzeniami
• nudności i wymioty
• krwista biegunka
• uszkodzenie nerek z bezmoczem i krwiomoczem
• mocznica
• silne bóle brzucha

Natomiast zatrucie przewlekłe objawia się m. in. zmianami skórnymi o charakterze owrzodzeń lub pokrzywkowego rumienia, krwawieniami z nosa, suchością w gardle i chrypką oraz dychawicą oskrzelową.