Fluor w organizmie - rola, zapotrzebowanie, źródła, niedobór, nadmiar

Fluor to pierwiastek śladowy, którego rola w organizmie kojarzy nam się głównie ze wzmacnianiem zębów. W rzeczywistości jednak rola fluoru w organizmie jest znacznie bardziej rozległa. Nadmiar fluoru w organizmie jest problemem znacznie częstszym niż zbyt niski poziom tego pierwiastka. Nie ma bowiem problemu z dostarczeniem odpowiednich ilości fluoru do organizmu, co wynika m. in. z fluoryzacji wody.

Rola fluoru w organizmie

Fluor jest pierwiastkiem niezbędnym w procesie mineralizacji kości i zębów. Jego optymalny poziom w organizmie już na etapie życia płodowego odpowiada za powstanie zawiązków zębów i kształtowanie się układu kostnego. Także na etapie wzrostu i rozwoju dziecka fluor niezbędny jest dla prawidłowego rozwoju kośćca. Fluor chroni ponadto szkliwo zębów przed rozwojem osteoporozy. Natomiast u osób starszych fluor wraz z wapniem stanowi cenną profilaktykę osteoporozy. Takie właściwości fluoru wynikają z możliwości tworzenia tzw. fluoroapatytu. Związek ten tworzy kryształy wiążące wapń, co umożliwia mineralizację tkanek kości i zębów. Ponadto fluor jest związany z gospodarką wapniem i fosforem, regulując ich odkładanie się w tkankach twardych oraz zapobiegając powstawaniu zwapnień w mięśniu serca i ścianach naczyń krwionośnych.

Źródła fluoru

Najważniejszym źródłem fluoru jest woda pitna, w której zawartość fluoru może być bardzo różna. Najczęściej stężenie fluoru waha się pomiędzy 0,1 do 20 mg/l. Kolejnym wartościowym źródłem tego pierwiastka są wody mineralne. W żywności fluoru jest niewiele, a najbogatszym we fluor składnikiem pokarmowym są ryby. Ponadto fluor znaleźć można w herbacie czarnej, żytnim pieczywie, serze żółtym czy szynce wieprzowej. Znikome ilości fluoru zawierają: mleko, sałata, marchew, pomidory, banany, jabłka czy jajka. Fluor występuje także w pastach do zębów.

Zapotrzebowanie organizmu na fluor

Ilość fluoru, która powinna być codziennie dostarczona organizmowi zależy od wieku i wynosi:

• noworodki: 0,01 - 0,5 mg
• dzieci w wieku 1 - 3 lat: 0,7 mg
• dzieci w wieku 4 - 8 lat: 1,1 mg
• dzieci w wieku 9 - 13 lat: 2 mg
• dzieci w wieku 14 - 18 lat: 3 mg
• kobiety: 3,1 mg
• mężczyźni: 3,8 mg

Niedobór fluoru

Z racji powszechnego programu fluoryzacji wody, niedobory fluoru zdarzają się bardzo rzadko. Ponieważ największe depozyty tego pierwiastka znajdują się w kościach i zębach, zbyt niski poziom fluoru odbija się niekorzystnie na ich kondycji. Obserwowane jest osłabienie kości, manifestujące się ich łamliwością i kruchością. Może dojść do częstych złamań oraz rozwoju osteoporozy.

Nadmiar fluoru, szkodliwość fluoru

Znacznie częściej niż niedobór fluoru zdarza się zatrucie fluorem. Przy spożywaniu fluoru w dawkach przekraczających 10 mg dziennie może dojść do objawów przedawkowania fluorem. U dzieci najczęstszą przyczyną jest połykanie pasty do zębów podczas ich szczotkowania, a także nadmierne przyjmowanie fluoru w celu wzmocnienia szkliwa zębów w okresie ich wzrostu.

Objawy nadmiaru fluoru w organizmie to:

• fluoroza, czyli charakterystyczne zmiany na szkliwie zębów, obejmujących powstanie kredowobiałych bądź brunatnych plam lub pasm na zębach, a w bardziej zaawansowanym stadium - ubytki szkliwa
• zwapnienia więzadeł
• dolegliwości bólowe ze strony stawów
• niewydolność nerek
• osteoporoza
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego
• osłabienie mięśni
• trądzik fluorowy
• zaburzenia pracy tarczycy i trzustki
• zaburzenia rytmu serca

Większość tych objawów wynika z wypierania wapnia z kości i jego kumulowania się w tkankach miękkich. Ponadto fluor w nadmiarze zaburza gospodarkę magnezową, prowadząc do niedoboru tego pierwiastka.