Oliwa z oliwek - historia, właściwości, kalorie, zastosowania

W krajach śródziemnomorskich oliwa z oliwek znana jest od tysięcy lat, w Polsce zadomowiła się dopiero w XVI wieku. Nie bez podstaw uważana była przez starożytnych za nektar Bogów. Antyczny poeta Homer twierdził nawet, że jest ona płynnym złotem, wskazując na jej właściwości zdrowotne oraz szerokie spektrum zastosowań.

Niestety, statystki podają, że przeciętny Polak spożywa w ciągu roku jedynie litr oliwy z oliwek. Dla porównania, mieszkańcy Grecji, Włoch czy Hiszpanii zużywają ponad 25 litrów tego wyjątkowego tłuszczu na przestrzeni roku. Ciekawostką jest fakt, że do uzyskania jednego litra płynu potrzeba około 5 kilogramów owoców z drzewa oliwnego. Te z kolei w ciągu roku aż czterokrotnie zmieniają swój kolor, co poniekąd uzasadnia też kolor produktu, jaki znajdziemy w butelce. Wiosną i latem oliwki są jasnozielone. Ich kolor ciemnieje wraz z nadejściem jesieni. Około grudnia przybierają żółtą lub lekko brązową barwę, zaś w lutym stają się intensywnie czarne. Wtedy także są najbardziej dojrzałe i aromatyczne.

Oliwki zbiera się ręcznie. Pamiętajmy jednak, że jedynie 10% z nich przeznaczanych jest do celów spożywczych. Pozostałe, uważane za owoce gorszego sortu są wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym. Warto także podkreślić, że najbardziej wartościowa jest oliwa, przygotowana w tym samym dniu, w którym zebrano oliwki. Sam płyn wraz z upływem czasu traci stopniowo swoje właściwości, dlatego też warto sięgać po produkty tłoczone w niedalekiej przeszłości.

Historia - oliwa z oliwek od starożytności do dziś

Znana już w szóstym tysiącleciu przed naszą erą. Źródła historyczne podają, że pierwsze jej uprawy pochodziły z krajów Azji Mniejszej. Początkowo była pozyskiwana techniką wymywania, polegającą na tym, że dojrzałe owoce miażdżono w glinianych naczyniach, a następnie wybierano z nich miąższ. Pozostały płyn zalewano wodą. Ponieważ był on od niej lżejszy, unosił się na wierzchu. Dwa tysiące lat później uprawa drzewek oliwnych rozprzestrzeniła się na terenie Turcji, Grecji oraz Hiszpanii. Około 3000 lat przed naszą erą oliwa z oliwek stała się także znaczącym towarem handlowym w Syrii. Również z tego okresu pochodzą wykonane z kamienia młyny kołowe służące do miażdżenia owoców i wyciskania z nich płynu, które były wykorzystywane aż do czasów rewolucji przemysłowej.

Oliwa z oliwek już w tamtych czasach zyskała wiele zastosowań. Nie tylko była używana do przygotowywania potraw, ale także służyła do nacierania ciała, czy produkcji pierwszych perfum. Grecy wykorzystywali ją także jako paliwo do lamp. Składano z niej ofiary bogom, zmiękczano nią tkaniny, oliwiono krosna. Na Cyprze była także doskonałym paliwem do pieców hutniczych, które z kolei służyły do produkcji naczyń oraz figurek z brązu. W cywilizacji minojskiej oliwa z oliwek była też walutą, za pomocą której dokonywano rozmaitych transakcji, zaś w starożytnym Egipcie używano jej w procesie namaszczania ciała po śmierci. Co ciekawe, tereny uprawy drzew oliwnych uważane były za miejsca święte. Przy pielęgnacji oraz zbiorze owoców pracowały wyłącznie dziewice oraz mężczyźni zachowujący czystość duchową. Za zniszczenie drzewa przewidziane zaś były surowe konsekwencje, z karą śmierci włącznie. W Polsce natomiast oliwa z oliwek początkowo była używana w obrzędach liturgicznych. Dopiero w czasach panowania królowej Bony trafiła na stoły stając się bazą wielu potraw staropolskich. Nie zmienia to jednak faktu, że była drogim towarem, przez co jej smakiem mogli cieszyć się jedynie przedstawiciele najwyższych warstw społecznych.

Właściwości oliwy z oliwek

Zanim przyjrzymy się bliżej możliwościom zastosowania oliwy z oliwek, przeanalizujmy jej skład. Płynne złoto składa się w 73% z jednonienasyconego kwasu oleinowego, wykazującego bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Około 8% stanowi natomiast kwas linolowy. Pozostałe lipidy wchodzące w jej skład to lipidy nasycone oraz kwasy omega-3 i omega-6. Zawarte w niej tłuszcze powodują obniżenie poziomu cholesterolu LDL zapobiegając w ten sposób miażdżycy oraz chorobom układu sercowo-naczyniowego. Kwas oleinowy wykazuje także właściwości przeciwzapalne, co sprawia, że znakomicie wspomaga leczenie astmy czy choroby wrzodowej żołądka. Oliwa z oliwek zawiera ponadto witaminy A oraz E regulujące metabolizm oraz wpływające korzystnie na pracę niemal wszystkich narządów naszego ciała. Dzięki obecności witaminy D warunkuje prawidłowe przyswajanie wapnia, dbając o kości. Bogata w witaminę K działa także przeciwzakrzepowo, chroniąc w ten sposób przed zawałem serca czy udarem mózgu. Jej lekko gorzki posmak świadczy natomiast o występowaniu związków fenolowych, będących silnymi przeciwutleniaczami, pomagającymi pozbyć się wolnych rodników. Spowalnia w ten sposób starzenie się komórek i pośrednio zapobiega powstawaniu chorób nowotworowych. Jest bezcennym produktem dla osób przebywających na diecie. Wspomaga trawienie uwalniając z organizmu toksyny. Redukuje także uczucie głodu, dzięki czemu rzadziej sięga się po wysokokaloryczne przekąski.

Kaloryczność - ile kalorii ma oliwa z oliwek?

Wartość energetyczna oliwy z oliwek - średnio w 100 gramach jest w zależności od rodzaju około 820-900 kcal.

Zastosowanie oliwy z oliwek

Znamy już historię oraz właściwości oliwy z oliwek, przejdźmy więc do jej zastosowania. Nie trzeba chyba przekonywać, że najczęściej używana jest w kuchni.

Oliwa idealna do kuchni

Jako tłuszcz, który spala się w wysokiej temperaturze sięgającej 210 stopni Celsjusza doskonale nadaje się do smażenia potraw. Warto jednak zwrócić uwagę na to, aby nie doprowadzić do jej dymienia - wówczas pozbawia się ją wszelkich cennych składników. Oliwa z oliwek może stanowić także podstawę marynaty mięs powodując, że staną się one bardziej soczyste i kruche. Jest ponadto świetną bazą dla wszelkiego rodzaju zup, szczególnie tych, przygotowywanych z myślą o wegetarianach. Można także dodać ją do sałatek. W ostatnim przypadku warto jednak sięgnąć po oliwę nierafinowaną i koniecznie tłoczoną na zimno, co gwarantuje jej doskonały smak oraz bogactwo składników odżywczych. Z kolei oliwa rafinowana, pozbawiona charakterystycznego posmaku, okaże się doskonałą bazą dla sporządzonego w domu majonezu.

Pamiętajmy jednocześnie, że utrzymanie wszelkich właściwości oliwy gwarantuje właściwe przechowywanie. Oliwa z oliwek jest zazwyczaj dostępna w ciemnych butelkach, ponieważ jak większość tłuszczów nie jest odporna na działanie światła. Warto zadbać także o jej właściwą temperaturę, nieprzekraczającą 8 stopni Celsjusza. I chociaż w chłodnych warunkach oliwa z oliwek może zmętnieć, lekarze oraz dietetycy przekonują, że w żadnym stopniu nie obniża to jej właściwości zdrowotnych. Szczelnie zamknięta oliwa może być przechowywana nie dłużej niż trzy lata. Po otworzeniu butelki należy ją z kolei spożyć w okresie nieprzekraczającym trzech miesięcy.

W służbie zdrowej skóry

Nie popełnimy faux-pas mówiąc, że w ostatnim czasie oliwa kuchennymi drzwiami zakrada się do świata kosmetyków. Stanowi jeden z najdoskonalszych, naturalnych środków do pielęgnacji skóry oraz włosów. Bogata w witaminę F przywraca im blask i gwarantuje doskonałą kondycję. Znakomicie odbudowuje powłokę lipidową na skórze zapobiegając pojawianiu się podrażnień i niwelując zaczerwienienia. Świetnie sprawdzi się jako środek łagodzący po depilacji. Dodając kilka kropel oliwy do kąpieli możemy sprawić, że nasza skóra będzie odpowiednio nawilżona, elastyczna i gładka. Dobrym pomysłem jest także stosowanie oliwy zamiast kremu nawilżającego. Pozbawiona konserwantów, barwników i substancji zapachowych pozwoli nam uniknąć uczuleń i doskonale sprawdzi się nawet dla bardzo wrażliwej skóry. Może być bez obaw stosowana także u dzieci, jako alternatywa dla kremu pielęgnacyjnego czy oliwki kosmetycznej zawierającej szereg szkodliwych substancji chemicznych. Połączona z drobinami kawy lub cukrem stanie się wyśmienitym peelingiem. Masaż skóry pobudzi jej ukrwienie, pozwalając tym samym na szybsze i skuteczniejsze wnikanie substancji odżywczych. Gaza nasączona ciepłą oliwą przyłożona do pięt, pomoże także rozmiękczyć zrogowaciały naskórek, którego następnie łatwo pozbędziemy się za pomocą pumeksu. Z kolei kąpiel w delikatnie podgrzanej oliwie pozwoli dłoniom odzyskać blask i zdrowy wygląd. Wzmocni także paznokcie i zapobiegnie przesuszaniu się skórek. Co ciekawe, oliwa z oliwek stanowi także skuteczną ochronę przed promieniowaniem UV, zapobiegając szkodliwym skutkom opalania. Może być stosowana w charakterze pomadki ochronnej na usta. Jest także wyśmienitym środkiem do demakijażu. Wystarczy jedynie kilka kropel na waciku, aby skutecznie pozbyć się make-upu nie podrażniając przy tym wrażliwej skóry twarzy. Jest także bezkonkurencyjna w pozbywaniu się ze skóry śladów po farbie stosowanej do koloryzacji włosów.

Oliwa z oliwek na piękne włosy

Oliwa z oliwek zapewnia także doskonałą kondycję włosów. Zawarte w niej witaminy oraz kwasy tłuszczowe działają lepiej niż klasyczne, dostępne w drogeriach odżywki. Przenikając wgłąb włosów, odżywiają je i nawilżają. Powodują także zamykanie łusek włosowych, dzięki czemu zmniejszają ich łamliwość. Oliwa z oliwek jest więc niezastąpiona dla osób, które na co dzień stosują zabiegi prostowania, czy chętnie sięgają po trwałą ondulację. Warto przy tym podkreślić, że najlepsze rezultaty daje maska na włosy przygotowana z oliwy, soku z cytryny oraz żółtka jaja kurzego.

Kilka kropel oliwy wsmarowanych we włosy pomoże nam ujarzmić niesforne kosmyki. Zapobiegnie także skręcaniu się wyprostowanych włosów podczas deszczowej pogody. Przyjdzie z pomocą również osobom borykającym się z problemami skóry głowy. Jest znakomitym lekarstwem na łojotok. Rozgrzaną oliwę wystarczy wsmarować w skórę i pozostawić na około 15 minut. Następnie należy dokładnie spłukać włosy. Aby wzmocnić działanie lecznicze do ostatniego płukania warto dodać napar z pokrzywy oraz mydlnicy lekarskiej lub sok z cytryny.

Z kolei mieszanka oliwy z oliwek i kilku kropel spirytusu kamforowego pomoże pozbyć się łupieżu. Oliwa jest świetną bazą do sporządzenia odżywki do rzęs oraz brwi. Wystarczy dodać do niej zawartość jednej kapsułki witaminy A i D3, aby po kilku zabiegach zauważyć znaczącą poprawę ich kondycji.

Stanie się także niezastąpiona dla naszych pupili. Dodając ją raz w tygodniu do pożywienia dla kota sprawimy, że będzie miał piękne, lśniące futro. Zapobiegniemy również powstawaniu bezoaru włosowego u czworonożnego pupila.

Inne przydatne zastosowania oliwy z oliwek

Na tym jednak nie koniec zastosowań oliwy z oliwek. Okazuje się bowiem, że jest ona doskonałym naturalnym i ekologicznym środkiem czystości pomocnym podczas wszelakich porządków.

• Wystarczy zmieszać ją z kilkoma kroplami cytryny, aby uzyskać świetny specyfik do pielęgnacji mebli. Polerując ich powierzchnię miękką szmatką z odrobiną mieszaniny sprawimy, że nasze komody, stoły i szafy zyskają wyjątkowy blask. Co ważne, zamaskujemy także drobne zarysowania na ich powierzchni.
• Stanie się także sposobem na przedłużenie żywotności mebli i dodatków wykonanych z wikliny. Zapobiegając ich przesuszeniu, zniweluje ryzyko wystąpienia na ich powierzchni nieestetycznych pęknięć.
• Warto wykorzystać ją także do impregnacji mebli skórzanych. Nacierając oliwą kanapy, fotele czy narożniki tapicerowane skórą naturalną zapobiegniemy ich pękaniu i nadamy im piękny, lśniący wygląd.
• Idąc tym tropem można też użyć oliwy do wypolerowania butów. W ten sposób zaimpregnuje się je i zmniejszy przenikalność wody.
• Z kolei oliwa wymieszana z solą gruboziarnistą pozwoli skutecznie wyszorować przypalony garnek lub patelnię.
• Możemy jej także użyć do wypolerowania sprzętów kuchennych wykonanych z inox-u, a także sztućców czy ozdób dekorujących wnętrza.
• Pozwoli także bez problemu usunąć wszelkie plastry oraz naklejki. Wystarczy nasączyć nią ich powierzchnię, aby po kilku minutach zerwać je jednym ruchem.
• Pomoże uporać się z zamkami - zarówno tymi w drzwiach, jak i błyskawicznymi, które czasami zacinają się powodując trudność w rozpinaniu odzieży.
• Oliwa wymieszana z cukrem pozwoli także pozbyć się smaru z dłoni bez konieczności sięgania po szkodliwe dla skóry rozpuszczalniki i żrące środki chemiczne.