Skóra - budowa, funkcje, transport substancji w głąb skóry

Skóra to powłoka właściwa, u ludzi największy narząd organizmu o różnorodnych funkcjach. Powierzchnię skóry cechuje wyjątkowy dla każdego osobnika wzór, zwany poletkowaniem, który wynika ze złożonego przebiegu brodawek skórnych. Całkowita powierzchnia skóry u człowieka wynosi od 1,6 do 1,8 m². Jej grubość natomiast waha się w zależności od miejsca na ciele od 0,5 do 5 mm.

Międzyosobnicze różnice w budowie są uwarunkowane wieloma czynnikami, do których możemy zaliczyć: wiek, wykonywany zawód, warunki klimatyczne, płeć, a nawet sposób odżywiania. Występują również znaczne różnice w kolorze skóry, który zależy głównie od zawartości barwnika - melaniny.

Skóra człowieka może przybierać różną barwę, także w zależności od miejsca na ciele, np. na zrogowaciałych częściach ciała takich jak stopy może przyjąć żółtobrunatny kolor, który wynika ze znacznie poszerzonej warstwy rogowej naskórka.

Podstawową rolą jaką skóra pełni w organizmie jest ochrona przed zewnętrznymi czynnikami środowiska, zarówno mechanicznymi, jak i chemiczno-biologicznymi. Dzięki obecności warstwy rogowej naskórka, a także kwaśnemu pH, zapobiega wnikaniu bakterii, grzybów i wirusów. Pełni również funkcję resorpcyjną. Umożliwia wchłanianie niektórych związków i substancji czynnych zawartych np. w lekach. Skóra nie izoluje całkowicie organizmu od świata zewnętrznego, dzięki zlokalizowanym na jej powierzchni receptorom daje możliwość odczuwania ciepła, bólu i dotyku.

Dodatkową właściwością skóry jest zapobieganie utracie wody oraz czynny udział w termoregulacji organizmu. Jest to możliwe dzięki obecności gruczołów, układu naczyniowego oraz podskórnej tkanki tłuszczowej. Regulacja temperatury następuje w głównej mierze poprzez rozszerzanie i obkurczanie naczyń krwionośnych.

Tkanka limfoidalna sprawia, że skóra bierze udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Na przełomie ostatnich 25 lat prowadzono szereg badań, które wykazały, że tkanka ta zawiera dużo aktywnych biologicznie cytokinin, które regulują procesy odpornościowe. Zaburzenia w funkcjonowaniu układu immunologicznego występują w takich chorobach jak łuszczyca i atopowe zapalenie skóry.

Skóra jest także narządem, w którym zachodzi synteza i przemiany biochemiczne wielu związków. Pod wpływem promieniowania ultrafioletowego (UV) następuje synteza 7 dehydrocholesterolu, czyli nieaktywnej formy witaminy D, która w wątrobie i nerkach ulega reakcji podwójnej hydroksylacji zmieniając się w formę aktywną. Przy udziale enzymu 5α reduktaza, zachodzi reakcja powstawania androgenów, 5-dihydrotestosteronu z testosteronu.

Funkcje skóry można podzielić na dwa rodzaje: bierne oraz aktywne

Bierne funkcje skóry
Do biernych można zaliczyć funkcje ochronne skóry przed różnego rodzaju czynnikami ciepłem i zimnem, drobnoustrojami, czynnikami mechanicznymi a także działaniem różnego rodzaju substancji, czyli ochrona mechaniczna.

Aktywne funkcje skóry
Do aktywnych funkcji zaliczyć można funkcje wydzielnicze i regulacyjne, czyli te, które odpowiadają za ochronę substancji czynnych, wydzielanie potu czy krążenie krwi a także ochronę przed mikroorganizmami, czyli ochronę mechaniczną.

Skóra ma charakter bariery półprzepuszczalnej. Transport substancji przez skórę jest uwarunkowany kilkoma czynnikami. Pierwszy z nich to stan skóry, który warunkuje przepuszczalność przez-naskórkową: na jej zmianę wpływają głównie choroby i stany zapalne skóry. Drugim czynnikiem jest fizykochemiczny charakter substancji czynnej oraz kształt przenikającej cząsteczki. Substancje lipofilowe wnikają i pozostają w cemencie międzykomórkowym i jednocześnie trudno uwalniają się z bazy lipofilowej, natomiast substancje hydrofilowe wykazują wysoką przenikalność przy maksymalnie nawodnionej skórze. Najłatwiej przenikają substancje amfifilowe, czyli mające właściwości częściowo lipo- i częściowo hydrofilowych. Najłatwiej przenikają cząsteczki małe, krótkie - komórkom o kształcie liniowym, silnie rozgałęzionym ciężko przeniknąć przez warstwę rogową skóry. Kolejnym bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na przenikanie przeznaskórkowe jest podłoże preparatu, które samo wykazuje zwykle bardzo małe przenikanie, ale może zwiększyć lub ograniczyć przenikanie substancji czynnych zawartych w preparacie.

Jedną z podstawowych barier ochronnych skóry człowieka jest warstwa rogowa, która w 70% składa się z lipidów oraz wody. Wyróżnią się dwie drogi przenikania substancji w głąb skóry jedną jest droga przezkomórkowa a drugą międzykomórkowa. Pierwsza charakterystyczna jest dla niewielkich cząsteczek uważana była za rzadko wykorzystywaną dla cząsteczek typu hydrofilowego. Natomiast droga międzykomórkowa następuje poprzez przenikanie przez lipidowe elementy cementu międzykomórkowego i wykorzystywana jest głównie przez cząsteczki lipofilowe i amfifilowe.

Budowa skóry

Skóra składa się z trzech warstw:

1. tkanki podskórnej,
2. skóry właściwej,
3. najbardziej zewnętrznej części jaką stanowi naskórek.

Dodatkowo możemy wyróżnić błonę podstawną, która tworzy granicę między skórą właściwą, a naskórkiem.

Tkanka podskórna

Tkanka podskórna, jako najgłębiej położona warstwa skóry, zbudowana jest głównie z komórek tłuszczowych, które są ułożone w tak zwane "zraziki" i otoczone tkanką łączną. Pomiędzy "zrazikami", znajdują się naczynia krwionośne, części wydzielnicze gruczołów oraz włókna nerwowe. Głównym zadaniem tej warstwy jest wytwarzanie i magazynowanie tłuszczu oraz przekształcanie glukozy w kwasy tłuszczowe. Warstwa ta chroni również przed urazami mechanicznymi, a także pełni funkcję izolacyjną. Z tego powodu wcześniaki, u których tkanka tłuszczowa jest słabo rozwinięta mają trudności z utrzymaniem temperatury ciała. Lipodystrofia znana popularnie jako cellulit, jest wynikiem zaburzeń metabolizmu oraz krążenia w naczyniach oplatających "zraziki" tłuszczowe w tkance podskórnej. Z tego powodu w celu redukcji tej przypadłości polecane są wszelkiego rodzaju masaże, peelingi i zabiegi usprawniające mikrokrążenie.

Skóra właściwa

Najważniejszą warstwą skóry jest skóra właściwa. Jej grubość waha się od 3 mm (na plecach) do 0,3 mm (na powiekach). W skład skóry właściwej wchodzą głównie:

• włókna kolagenowe, elastynowe oraz siateczkowe,
• naczynia krwionośne,
• macierz, która zawiera m. in. kwas hialuronowy.

Dodatkowo znajdują się w niej mięśnie gładkie, stanowiące mięśnie przywłośne, jak i mięśnie poprzecznie prążkowane, które tworzą m. in. mięśnie mimiczne twarzy.

W budowie skóry właściwej można wyróżnić dwie warstwy

• warstwa siateczkowa - leżąca pomiędzy tkanką podskórną, a splotem naczyniowym, złożona z włókien kolagenowych, elastynowych i retikulinowych. Włókna przeplatają się ze sobą wzajemnie zachowując zawsze kierunek równoległy do powierzchni skóry.
• brodawkowa - położona w górnym odcinku skóry, sięgającym do powierzchniowego splotu naczyniowego, złożona ze znacznie cieńszych włókien kolagenowych, które są ułożone w sposób nieuporządkowany, znacznie luźniej niż w przypadku warstwy siateczkowej.

Naskórek

Najbardziej zewnętrzną warstwą skóry jest naskórek, który składa się z 6 do 20 warstw komórek, nazywanych keratynocytami. W warstwie tej występują również komórki zwane melanocytami, wytwarzające barwnik skóry - melaninę, która odpowiada za barwę skóry oraz chroni przed promieniowaniem UV. Głównym zadaniem naskórka jest odseparowanie organizmu od czynników zewnętrznych, ochrona przed wnikaniem niepożądanych substancji oraz ochrona przed utratą wody i promieniowaniem UV.

Główne warstwy naskórka

• Warstwa podstawna - położona najniżej, w której znajdują się liczne komórki o dużych owalnych jądrach. To właśnie w tej warstwie zachodzą liczne podziały komórkowe i dlatego też nazywana jest często warstwą rozrodczą. Dodatkowo występują tu zakończenia nerwowe i komórki Langerhansa biorące udział w procesach odpornościowych oraz melanocyty - komórki wytwarzające i magazynujące barwnik - melaninę.
• Warstwa kolczysta, zwana warstwą Malphiego - składa się z około 5 do 10 warstw komórek o nieregularnych kształtach, które ulegają spłaszczeniu w pobliżu kolejnej warstwy. Jest nazywana ostatnią warstwą "żywą", ponieważ powyżej tej warstwy zaczyna się proces keratynizacji. Odpowiada za prawidłowe nawilżenie i jędrność skóry.
• Warstwa ziarnista - składa się z kilku warstw wrzecionowatych komórek, o spłaszczonych jądrach, wypełnionych dużymi ziarnami - keratohialinami. Warstwa ta odgrywa ważną rolę w procesie tworzenia keratyny. Nie występuje jedynie w czerwieni wargowej. Jest nieprzezroczysta, dlatego łagodzi czerwony kolor skóry właściwej.
• Warstwa rogowa - najwyżej położona, tworzona przez pozbawione jąder, całkowicie zrogowaciałe komórki zwane keratynocytami. Warstwa ta stale ulega złuszczaniu, co jest możliwe dzięki warstwowemu ułożeniu komórek. Rogowacenie może zachodzić jednak w niepełnym stopniu. W takim wypadku w warstwie rogowej pojawiają się jądra komórkowe. Taki typ rogowacenia występuje np. w łuszczycy.

Strukturą łączącą naskórek ze skórą właściwą jest granica skórno-naskórkowa, która składa się zarówno z elementów pochodzenia naskórkowego oraz skórnego.

Przydatki skóry

Przydatki skóry są to twory dodatkowe, wytwarzane przez naskórek, które wspomagają jej funkcje. Zbudowane z tkanki stanowiącej głębokie wpuklenie naskórka. Macierz paznokcia i cebulki włosa są wytworami warstwy podstawnej, zawierającej komórki rozrodcze.

Należą do nich:

• włosy,
• gruczoły,
• paznokcie.

Włosy

Włosy to twory powstałe ze zrogowaciałych komórek z keratyną twardą. Włos składa się z korzenia, który leży w mieszku włosowym w skórze właściwej oraz łodygi - części wystającej ponad powierzchnię skóry. Pierwsze mieszki włosowe zaczynają się rozwijać już w życiu płodowym - pod koniec 2 miesiąca, w pierwszej kolejności w okolicy rzęs, wargi górnej i brody.

Można wyróżnić kilka rodzajów włosów:

• włosy skóry głowy,
• brwi,
• rzęsy,
• włosy okolic intymnych,
• włosy meszkowe, które pokrywają większość powierzchni ludzkiego ciała.

Różnice w grubości, strukturze, kolorze i szybkości wzrostu zależą w głównej mierze od czynników genetycznych i hormonalnych. W fazie wzrostu włosy rosną nieustannie około 0,3 mm na dobę. Okres wzrostu włosa trwa około 3-6 lat, przy czym może być to proces nieciągły. Dużą rolę podczas wzrostu włosów odgrywają androgeny, które mogą zarówno stymulować wzrost, np. w okolicach narządów płciowych, podczas okresu dojrzewania, jak i powodować ich wypadanie głównie u mężczyzn dotkniętych łysieniem typu męskiego.

Każdego dnia przeciętny człowiek traci nawet do 100 włosów. Podczas działania szkodliwych substancji np. niektórych farb do włosów, czy środków do trwałej ondulacji dochodzi do zmian morfologicznych we włosach, które często prowadzą do ich utraty. Wypadanie włosów może wynikać również z zachorowania na choroby nowotworowe i autoimmunologiczne, przyjmowania niektórych leków, stresu, złej pielęgnacji lub nieodpowiedniego odżywiania (niedobór biotyny, cynku, żelaza).

Gruczoły

Gruczoły to narządy wyspecjalizowane w wydzielaniu. Substancje mogą być wydzielane bezpośrednio do komórek ciała, np. ślinianki do przewodu pokarmowego, przysadka mózgowa do krwi oraz na powierzchnię ciała, tak jak w przypadku gruczołów potowych - pot na skórę. Gruczoły pełnią w organizmie różnorakie funkcje, począwszy od regulowania temperatury, ułatwiania trawienia, regulacji hormonalnej, aż po ochronę przed utratą wody. Do najważniejszych gruczołów należą:

• ekrynowe,
• apokrynowe,
• łojowe,
• mlekowe.

Gruczoły ekrynowe
Inaczej zwane gruczołami potowymi zwykłymi, powstają już w 4 miesiącu życia płodowego, występują na skórze całego ciała, jednak ich największa ilość znajduje się na dłoniach, stopach, czole oraz w okolicy pachowej. Ich główną funkcją jest termoregulacja.

Gruczoły apokrynowe
Nazywane gruczołami potowymi zapachowymi, występują głównie w okolicy narządów płciowych, wydzielanie nie jest związane z termoregulacją, aktywność wydzielnicza zwiększa się np. pod wpływem stresu, nagłego pobudzenia płciowego, lub bodźców smakowych; ich aktywność jest zmienna w zależności od wieku, a u kobiet także od fazy cyklu miesiączkowego.

Gruczoły łojowe
Znajdują się na całej skórze z wyjątkiem dłoni i stóp; są one aktywne już w okresie życia płodowego, odpowiedzialne za wytwarzanie mazi płodowej; związane anatomicznie z mieszkami włosowymi, do ujścia których wydzielany jest łój, który jest mieszaniną triglicerydów, kwasów tłuszczowych i estrów woskowych. Ich głównym zadaniem jest ochrona skóry przed utratą wody, rozwijaniem się drobnoustrojów chorobotwórczych oraz natłuszczenie trzonu włosa i uelastycznienie warstwy rogowej naskórka.

Gruczoły mlekowe
Zwane także gruczołami sutkowymi, występują głownie u kobiet (u mężczyzn w postaci zredukowanej), ich rozwój jest uwarunkowany poziomem hormonów, szczyt przypada na okres laktacji.

Paznokcie

Paznokcie to wytwór naskórka, który rozwija się już około 10 tygodnia życia płodowego. Ich wzrost natomiast trwa całe życie. Stały wzrost płytki paznokciowej wynika z ciągłego rogowacenia komórek, które nie ulegają złuszczaniu.

Transport bierny substancji aktywnych w głąb skóry

Rozmawiając o transporcie substancji w głąb skóry należy wspomnieć o absorpcji przez skórę, która jest zjawiskiem biernej dyfuzji. Zachodzi ona na poziomie skóry właściwej oraz naskórka. Cząsteczki przechodzą przez barierę skórną, po czym dyfundują przez warstwy naskórka w stronę do hydrofilowej skóry właściwej. Na szybkość przenikania przez skórę ma wpływ stężenie substancji, ponieważ im jest ono wyższe tym szybsza jest dyfuzja cząsteczki. Im substancja wykazuje wyższe powinowactwo do warstwy rogowej tym szybszy przybędzie transport przez komórki. Dyfuzja przeznaskórkowa jest słabsza niż innego rodzaju dyfuzja, ponieważ jest ona złożona z warstwy rogowej i powoduje również że jest ona 1000 razy trudniejsza do przeniknięcia niż warstwy głębsze.

Mezoterapia bezigłowa

Kolejnym zjawiskiem, które warte jest przybliżenia jest mezoterapia bezigłowa, która zachodzi w błonach komórkowych i w warstwie rogowej naskórka. Transport substancji przebiega drogą przezkomórkową oraz międzykomórkową, co powoduje lepsze efekty wchłanianie substancji w głąb skóry operacja poprawia transport tych substancji w postaci hydrofilowych i lipofilne cząsteczek zachodzi ona dwoma rodzajami prądu, co powoduje przetwarzanie pola elektrycznego skutkującego czasowym otwarciem błony komórkowej. Istotnymi czynnikami jest wielkość i kształt impulsu elektrycznego a także pulsacja dzięki elektrofonu operacji. Działanie te powoduje stan biologicznego stresu.

Jeżeli chodzi o działanie tejże metody na poziomie warstwy rogowej polega to na tym, że przełożenie impulsów napięciowych zwiększa przepuszczalność skóry, poprawia dyfuzje oraz ułatwia transport substancji aktywnych w postaci hydrofilowych i naładowań elektrycznych cząsteczek. Zwiększa się również skuteczność utrzymywania zawartości wody w warstwie rogowej.

Podczas mówieniu o transporcie aktywnym i biernym substancji, które przenikają w głąb skóry wyróżniamy trzy podstawowe pojęcia, jakimi są dyfuzja prosta, osmoza i dyfuzja ułatwiona.

Dyfuzja prosta

Dyfuzja prosta jest to nic innego jak transport bierny beznośnikowy, czyli proces, który nie wymaga udziału energii charakteryzuje się tym, że polega na mieszaniu się ze sobą cząsteczek spowodowanym ich przypadkowymi ruchami. Substancja ta mająca się na drodze dyfuzji będzie przechodzi ze środowiska o wyższym potencjale elektrochemicznym do środowiska, w którym ten potencjał jest niższy, czyli prościej rzecz ujmując jest to przechodzenie ze środowiska o wyższym stężeniu do środowiska o niższym stężeniu cząsteczek. O szybkości dyfuzji decydują trzy czynniki:

• Po pierwsze przejście substancji z fazy wodnej jednego kompartymentu do fazy hydrofobowej plazmalemmy z utratą wody hydratacyjnej,
• Po drugie dyfuzja cząsteczek przez hydrofobowy obszar błony,
• Po trzecie przepływ substancji z błony do fazy wodnej drugiego obszaru.

Osmoza

Osmoza jest to rodzaj dyfuzji prostej dotycząca transportu wody. Cząsteczki wody przemieszczają się z roztworu o wyższej zawartości wody do bardziej stężonego. Z podanym pojęciem wiążę się pojęcie ciśnienia osmotycznego, czyli siły z jaką cząsteczka substancji rozpuszczonej w roztworze przyciągają cząsteczki wody.

Dyfuzja ułatwiona

Trzecim z pojęć jest dyfuzja ułatwiona zwana transportem biernym nośnikowym. Odbywa się ona zgodnie z prawami transportu przenośnikowego także bez udziału energii oraz w kierunku gradientu stężeń. Mechanizm przenoszenia cząsteczek na drodze biernego transportu nośnikowego wymaga oczywiście obecności nośnika w błonie. Nośnik w procesie transportu występuje w trzech konformacjach:

1. otwartej do przestrzeni zewnątrzkomórkowej,
2. przejściowej,
3. otwartej do cytoplazmy.

Transport aktywny substancji aktywnych w głąb skóry

Transport aktywny można także podzielić na dwa rodzaje pierwotny transport aktywny oraz wtórny transport aktywny. Pierwszy z nich wymaga takiego samego nakładu energii jak do wytworzenia wiązań kowalencyjnych. Transport ten zależy od takich źródeł energii jak ATP, transportu elektronów czy światła. Najlepszym przykładem stosownym do pierwotnego transportu aktywnego jest w komórce zwierzęcej pompa sodowo potasowa. W trakcie transportu dochodzi do utworzenia wiązań kowalencyjnych w białku. Natomiast, jeżeli chodzi o wtórny transport aktywny napędzany jest najbardziej stromym pionowym gradientem stężeń a najczęściej jonów Na+ i odbywa się przy udziale transporterów, czyli stanowi przykład transportu stężonego dwóch cząsteczek lub jonów zwany inaczej symptomatem.

Różnego rodzaju substancje zawarte w kosmetykach czy lekach mogą wnikać przez naskórek na dwa sposoby. Poprzez warstwę rogową naskórka oraz poprzez przydatki skórne, czyli gruczoły potowe, łojowe oraz mieszki włosowe. Transport przez warstwę rogową odbywa się głównie drogą intercellularną pomiędzy komórkami naskórka przez cement międzykomórkowy oraz drogą transcellularną czyli poprzez komórki naskórka. Osoby, które zajmują się opracowywaniem receptur kosmetycznych powinni zrozumieć mechanizm sterujący przenikanie związku przez skórę.

Surowce stosowane w kosmetykach jako substancje czynne wykazują odpowiednio wysoką efektywność nie tylko wtedy gdy mają odpowiednie powinowactwo do receptora, czyli aktywność wewnętrzną, ale także gdy cechuje je zdolność do wniknięcia w warstwę rogową naskórka, a następnie w głąb żywych warstw skóry. Zdolność substancji do przenikania skóry jest decydującym czynnikiem umożliwiającym dotarcie związku do odpowiedniego miejsca w obrębie skóry. Proces efektywnej penetracji cząsteczki przez warstwy stratum corneum do skóry właściwej można podzielić na kilka etapów:

• partycja związku pomiędzy vehiculum o różnej lipofilowości oraz warstwę
• rogową naskórka,
• dyfuzja związku przez warstwę rogową naskórka,
• partycja związku pomiędzy lipofilową warstwę rogową naskórka a hydrofilowe głębsze warstwy naskórka,
• dyfuzja związku przez kolejne warstwy naskórka oraz skóry właściwej,
• przenikanie związku do krwi przez ściany naczyń włosowatych.

Czynniki, które determinują efektywność przenikania można podzielić na 4 grupy takie jak:

• właściwości substancji dyfuzji i są to między innymi rozpuszczalność w lipidach i w wodzie, wielkość i kształt cząsteczki, lotność związku czy stopień dysocjacji,
• właściwości bazy, czyli poziom pH, rodzaj substancji pomocniczych i związków powierzchniowo czynnych oraz właściwości penetracyjne,
• czynniki biologiczne, czyli stan skóry jej grubość, wiek i metabolizm danej osoby oraz przepływ krwi,
• czynniki fizyczne, czyli temperatura poradnia czy klimat.

Do zwiększenia szybkości transportu związków aktywnych przez skórę bardzo skuteczne jest wprowadzenie do receptury związków wspomagających przenikanie i penetrację substancji czynnych przez skórę, tzw. promotorów transportu (penetration enhancers), które w sposób odwracalny zaburzają strukturę lipidową stratum corneum, czyniąc warstwę rogową bardziej przepuszczalną. Promotory transportu transdermalnego powinny być nietoksyczne, nieaktywne farmakologicznie, a także działać w sposób odwracalny. Oznacza to, że po wniknięciu związku przez warstwę rogową struktura skóry powinna wrócić do pierwotnego stanu.

Występuję szereg metod badania przenikalności skóry:

• Alternatywny model do badania przenikalności związków (Relative Polarity Index, RPI),
• Badanie skóry metodami in vitro,
• badania w komorze Franza,
• badania w dyfuzyjnej komorze przepływowej,
• badania poprzez model Saarbruckena,
• badania metodą ATR-FTIR.

Podsumowując należy stwierdzić, iż transport aktywny i bierny substancji aktywnych w głąb skóry jest niezwykle ważny dla funkcjonowania organizmu człowieka. Skóra jest, bowiem najważniejszym organem ciała człowieka, który ma za zadanie chronić przed środowiskiem zewnętrznym. Jednocześnie musi być ona dobrze nawilżona by mogły istnieć metody przenikania przez naskórek substancji aktywnych, które wspomagać mają tworzenie warstwy ochronnej. Skóra ma za zadanie chronić przed działaniem czynników zewnętrznych jak i wewnętrznych, więc ważne jest, aby posiadała warstwę ochronną, dzięki czemu ciało człowieka nie jest narażone na utraty zdrowia skóry. Każda komórka żywa wymaga stałego dopływu różnych substancji ze środowiska zewnętrznego. Są one potrzebne komórce do zaspokojenia jej potrzeb. Jednocześnie komórka sama wytwarza substancje ważne w procesach życiowych oraz te będące produktami zbędnymi bądź toksycznymi. Komórka zachowuje przy tym stały skład chemiczny swego wnętrza. Wszystkie te związki przemieszczają się przez błonę komórkową i ulegają transportowi. Transport substancji jest uzależniony od wielu czynników. Może to być czynnik rozpuszczalności danego związku w tłuszczach wielkość cząsteczek transportowych czy ładunku elektrycznego w jakim są obdarzone transportem zachodzi przy udziale specjalnych pęcherzyków w których długo odrywają się od błony komórkowej i każda substancja może przeniknąć w głąb skóry.