Sód w organizmie - rola, niedobór, nadmiar, źródła sodu
Sód w organizmie - rola, niedobór, nadmiar, źródła sodu
Sód to główny kation płynu zewnątrzkomórkowego, występujący w ww. płynie, soku trzustkowym i jelitowym oraz kościach.
Odgrywa niezwykle istotną rolę w regulacji kluczowych procesów fizjologicznych organizmu, a zaburzenia jego stężenia pociągają poważne konsekwencje zdrowotne.
Rola sodu w organizmie
- Sód zapewnia homeostazę organizmu, czyli równowagę wodno- elektrolitową i kwasowo-zasadową. Reguluje objętość wszystkich płynów w organizmie oraz odpowiada za utrzymanie prawidłowego pH ustroju (wraz z potasem i chlorkami).
- Reguluje ciśnienie osmotyczne krwi.
- Aktywnie tworzy potencjał czynnościowy błon komórkowych, co leży u podstaw przewodnictwa mięśniowego i nerwowego. Odpowiada zatem za przewodzenie impulsów nerwowych oraz skurcz i rozkurcz mięśni szkieletowych, gładkich oraz serca.
- Różnica stężeń między płynem zewnątrzkomórkowym i wewnątrzkomórkowym umożliwia aktywny transport glukozy, aminokwasów i jodu.
Za utrzymanie prawidłowego stężenia sodu w organizmie - 135-145 mmol/l odpowiada złożony system regulacyjny, skorelowany z utrzymaniem odpowiedniej objętości wody:
- aldosteron warunkujący wymianę sodu na potas w cewkach dystalnych
- wazopresyna reabsorbująca wodę w cewkach zbiorczych
- angiotensyna II odpowiedzialna za reabsorpcję sodu w cewkach bliższych
- przedsionkowe peptydy natriuretyczne hamujące układ renina- angiotensyna- aldosteron i wydalanie sodu przez nerki
Źródła sodu
Głównym źródłem sodu w diecie jest sól, zarówno w formie pierwotnej, jak i dodawana do przetworzonej żywności. Dzienne zalecane spożycie sodu wynosi:
- dla dzieci w wieku 1-3 lat: 750 mg/dobę
- dla dzieci w wieku 4-6 lat: 1000 mg/dobę
- dla dorosłych do 50 r. ż.: 1500 mg/dobę
- dla dorosłych w wieku 51- 65 lat: 1400 mg/dobę
- dla dorosłych w wieku 66- 75 lat: 1300 mg/dobę
- dla dorosłych powyżej 75 r. ż.: 1200 mg/dobę
W rzeczywistości dzienne spożycie sodu znacznie przekracza zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Duże jego ilości występują zwłaszcza w parówkach, wędlinach, zupkach w proszku i chipsach. Warto pamiętać o tym, iż większość spożywanej codziennie soli występuje właśnie w takiej ukrytej formie.
Niedobór sodu w organizmie
Niski poziom sodu, czyli hiponatremia, jest stanem stosunkowo rzadkim i praktycznie nigdy nie jest wynikiem niedoborów pokarmowych. Główną przyczyną hiponatremii jest kumulacja płynów w organizmie, co daje efekt ich rozcieńczenia i odpowiednio niższej zawartości sodu. Najczęstsze schorzenia, którym towarzyszy niskie stężenie sodu w organizmie to:
- SIADH - niekontrolowane wydalanie wazopresyny towarzyszące nowotworom czy niektórym chorobom układu nerwowego
- niewydolność nerek
- niewydolność wątroby
- niewydolność serca
- marskość wątroby
- niedoczynność tarczycy
Obniżenie poziomu sodu poniżej 135 mmol/l, które postępuje stopniowo, określane jest jako hiponatremia przewlekła i daje subtelne objawy w postaci senności i zawrotów głowy. Łagodny przebieg tych zmian biochemicznych związany jest z adaptacją komórek do zmian stężenia jonów. Znacznie poważniejszy przebieg ma hiponatremia ostra, rozwijająca się w ciągu 48 godzin. Niedobór sodu prowadzący do spadek stężenia sodu poniżej 125-130 mmol/l powoduje obrzęk mózgu, natomiast hiponatremia poniżej 110 mmol/l powoduje silne bóle głowy, splątanie, drgawki i ostatecznie śmierć.
Nadmiar sodu w organizmie
Hipernatremia, czyli stężenie sodu powyżej 145 mmol/l to stan wynikający - tak jak hiponatremia - z zaburzeń regulacji gospodarki wodnej i homeostazy sodu. Najczęściej wynika z nadmiernej utraty wody na skutek oparzeń, biegunek, moczówki prostej, niewyrównanej cukrzycy czy wymiotów. Takie stany chorobowe mogą prowadzić do ostrej hipernatremii, która objawia się nudnościami, drżeniem mięśni i osłabieniem siły mięśniowej, śpiączką oraz udarem mózgu.
Nadmierne spożycie sodu najczęściej prowadzi do przewlekłej hipernatremii, która z racji adaptacji organizmu nie daje gwałtownych objawów. Nie oznacza to jednak, że taki stan nie jest szkodliwy dla organizmu. Nadmierne spożycie sodu powoduje bowiem:
- rozwój nadciśnienia tętniczego
- zwiększoną częstotliwość udarów mózgu (nawet bez towarzyszącego nadciśnienia)
- ryzyko rozwoju raka żołądka
- kamicę nerkową
- otyłość
- osteoporozę
- zaburzenia rytmu serca
Stosowanie diety niskosodowej pozwala unormować ciśnienie krwi i zapobiega rozwojowi wymienionych powikłań.
Komentarze